Depressie, symptomen tot herstel

06 mei 2019

Depressie is de oudst bekende psychische ziekte die we kennen en werd al beschreven door de Oud-Griekse arts Hippocrates, meer dan tweeduizend jaar geleden. De ziekte werd toen nog “melancholie” genoemd, de term depressie kwam pas later in zwang. De kern van depressiviteit is dat het een stoornis is van de stemming, ook wel een “affectieve stoornis” genoemd. Depressie is dan ook nauw verbonden met je gevoel en je emoties, hoewel ook je denken aangetast kan zijn, het zogenaamde “cognitieve” aspect van de aandoening. Meestal komen deze samen voor. Meer dan tien procent van de bevolking krijgt weleens met de aandoening te maken.

Depressie als ziekte

Belangrijk is om te weten dat een depressie bijna altijd overgaat, het kan maanden of zelfs jaren duren, maar zelfs zonder behandeling komen de meeste patiënten van hun depressie af en kunnen ze gewoon weer functioneren. Een heel klein percentage van depressieve patiënten herstelt niet, dan spreken we van een chronische depressie. Dit komt echter nauwelijks voor want het is bijna altijd een tijdelijke kwestie. Al hebben de meeste depressieve mensen wel het gevoel dat het nooit meer overgaat, dat het altijd zo geweest is en altijd zo zal blijven. Als je aan een depressie lijdt, is het van het grootste belang dat je inziet dat dit een fase in je leven is, die eindig is en waar je van kunt herstellen, met of zonder behandeling.

Dat betekent niet dat het onschuldig is, integendeel, een hoog percentage van depressieve patiënten pleegt uiteindelijk zelfmoord en de ziekte is een van de belangrijkste doodsoorzaken in Nederland. Ook raken er jaarlijks tienduizenden mensen in de ziektewet of in de WAO door een klinische depressie.

Symptomen van een depressie

Voor een definitie van depressie grijpen we hier terug op de DSM-V, het universele diagnostische handboek voor psychiaters, waarin de stoornis en alle symptomen al decennia nauwkeurig omschreven staan. De DSM-V stelt als eerste voorwaarden voor een diagnose dat óf er sprake moet zijn van een aanhoudende, dagelijks beleefde sombere stemming of dat de patiënt lijdt aan anhedonie, het onvermogen om nog ergens van te genieten. Deze symptomen moeten dagelijks merkbaar zijn voor een periode van minimaal twee weken, dan spreek je over een klinische depressie. Een depressie is dus geen dip, maar een langdurig verstoorde en negatieve stemming.

Om de diagnose echt te kunnen stellen moet er naast de twee hoofdkenmerken ook sprake zijn van vijf van de volgende negen symptomen.

  • Sombere stemming, iedere dag of bijna iedere dag.
  • Verminderde interesse in activiteiten die voorheen plezierig waren
  • Sterke toename of afname van gewicht, niet eten of juist teveel eten.
  • Slaapstoornissen zoals niet in kunnen slapen, extreem vroeg wakker worden of juist heel veel slapen.
  • Een gejaagd of geremd gevoel
  • Vermoeidheid
  • Gevoelens van minderwaardigheid, schuld en schaamte
  • Wanhoop en suïcidaliteit, in de vorm van fantasie, een plan of een daadwerkelijke poging

Symptomen die hier nog bij kunnen komen zijn een verminderd libido, slechte persoonlijke hygiëne, moeite met het huishouden, emotionele extremen, sufheid (brain fog), slechte concentratie en geheugen, terugtrekgedrag, boosheid, gevoelens van eenzaamheid en moeite om naar buiten te gaan.

Oorzaken van een depressie

De oorzaken van depressie kunnen ver uiteen lopen. Een kleine groep is geboren met een duidelijke aanleg, die in de vroege volwassenheid gaat manifesteren. Dan is het van het grootste belang om de juiste medicijnen te vinden, want dit betreft een chronische stoornis in de hersenen, die niet verbetert met psycho-therapie. De meeste depressies hebben echter een andere oorzaak en vragen om een ander soort behandeling. Dat kan bijvoorbeeld het verlies van een naaste zijn, een scheiding, een ongeval, een burn-out, een jeugdtrauma, een bipolaire stoornis, overspannen zijn PTSS, een persoonlijkheidsstoornis, een verslaving of ontslag. Ook vrouwen in de overgang zijn een risicogroep, net als vrouwen die net bevallen zijn. Je spreekt dan over een post-partum of een postnatale depressie.

Voor het kiezen van een bepaalde soort behandeling is de oorzaak bepalend, bij de één is dat medicatie, bij anderen gesprekken met een therapeut en voor weer anderen een combinatie van die twee. Ook kunnen depressies meer of minder ernstig zijn en ook dat bepaalt de keuze voor een bepaald soort behandeling.

Herstel van depressie

Dit waren de remedies, maar hoe ziet herstel eruit? Dit proces kun je opdelen in vier fasen, die niet altijd duidelijk te onderscheiden zijn, een andere volgorde kunnen hebben of door elkaar lopen. Toch zie je bij het verloop van een depressie grofweg vier manieren waarop de ziekte zich manifesteert.

Fase 1:

De eerste fase is die van overweldiging, dit is helemaal in het begin. Je voelt je hopeloos, machteloos en eenzaam en je trekt je terug uit sociale contacten. Tevens heb je geen idee wat er met je is gebeurd en je herkent jezelf niet meer. En je vraagt je wanhopig af wat het is en of het overgaat. Op dit punt zie je het helemaal niet meer zitten en je ziet geen enkele toekomst meer.

Fase 2:

Je raakt in een worsteling, niet alleen met je symptomen, maar ook met jezelf. Tevens wordt je bewust van je levensvragen en je existentie. Je wordt heen en weer geslingerd tussen onbegrip en acceptatie, twijfel, verzet en angst en je probeert grip te krijgen op jezelf en je leven. En je schaamt je voor je symptomen en gaat “toneelspelen” naar de buitenwereld, waardoor je je eenzaam en geïsoleerd gaat voelen. Het is alsof er een glazen muur staat tussen jou en de rest van de wereld en je kunt geen contact meer maken, niet alleen met jezelf, maar ook niet met anderen. In deze fase kun je aan zelfmoord gaan denken of zelfs een poging doen om je leven te beëindigen. Er kan ook veel woede bovenkomen, die je geneigd bent om op jezelf te richten, zodat je eigenlijk constant in conflict bent met jezelf. Dit is het moment waarop je kunt besluiten hulp te zoeken.

Fase 3:

Je herstel begint door therapie, medicijnen of een combinatie daarvan. Tevens krijg je meer inzicht in je stoornis, wat je een houvast geeft en het idee weer grip te krijgen op je leven. En je begint te accepteren dat je ziek bent en dat je beperkingen hebt, waar je mee kunt leren omgaan. Langzaam krijg je weer wat meer zelfvertrouwen en ook je vechtlust en je wilskracht komen geleidelijk aan terug. Je leert steun te zoeken en te vinden. Ook ontwikkel je meer innerlijke rust en word je niet meer heen en weer geslingerd door allerlei negatieve emoties.

Fase 4:

Je levenslust komt terug en kun je weer volop genieten, misschien nog wel meer dan voor je depressie. Je hebt structuur in je leven, je kunt beter omgaan met tegenslagen en je bent sterker geworden! Ook heb je geleerd dat je hulp mag vragen en steun mag zoeken. Want herstellen is weliswaar iets wat je zelf doet, en een heel persoonlijk proces, maar toch heeft iedereen weleens een schouder nodig. De kans is groot dat je verder gezond zult blijven en een heleboel hebt geleerd.