Wanneer heb je last van vermoeidheid? Iedereen is weleens moe, bijvoorbeeld na een dag hard werken of voor je kinderen zorgen, maar gezond moe zijn na een inspanning is volkomen normaal en lost zich op als je rust neemt of vroeg naar bed gaat. Dan kun je meestal de volgende dag weer fit en fris wakker worden. Maar er zijn ook ongezondere vormen van moeheid, die niet weggaan door rust te nemen of een nachtje goed te slapen. Daar zitten gradaties in, je kunt vermoeid zijn, oververmoeid, uitgeput of in het ernstigste geval burnout, een aandoening die je zo moe maakt dat je niet meer kunt functioneren.
Let op de duur van vermoeidheid!
Ook de duur van de moeheid speelt een rol, bij vermoeidheid heb je het over een paar weken, maar met een burnout ben je wel een jaar of wat zoet.Hier gaan we in op vermoeidheid alleen, maar wel met de kanttekening dat als je met vermoeidheid doorloopt en er niets aan doet, het kan ontaarden in uitputting of zelfs een burn-out. Gelukkig zijn er een heleboel dingen die je zelf kunt doen tegen vermoeidheid, en je hoeft er niet meteen mee naaeen dokter. Let op: je moet wel een arts bezoeken als je naast vermoeidheid ook last hebt van bloedingen, een hoge hartslag, buik- en rugklachten, ernstige hoofdpijn, flauwvallen, kortademigheid of pijn op de borst. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstige lichamelijke aandoening die gepaard gaat met vermoeidheid. Ook als de vermoeidheid niet overgaat na enkele weken, is het verstandig om een arts te raadplegen.
Wat zijn de symptomen van vermoeidheid?
Als je vermoeid bent, kun je last krijgen van de volgende symptomen:
– verminderde concentratie
– verminderd korte-termijngeheugen
– duizeligheid
– verlies van eetlust
– moeite om ergens je aandacht aan te geven
– besluiteloosheid
– een verminderd immuunsysteem, wat zich uit in vaak ziek zijn
– hoofdpijn
– humeurigheid en/of prikkelbaarheid
– spierpijn
– slaperigheid
– vertraagde reactie
– apathie, lusteloosheid en interesseverlies
– wazig zien.
Vermoeidheid komt veel voor; zo’n 25 procent van de bevolking heeft er weleens last van. Het komt opvallend veel voor bij jongeren en mensen met kleine kinderen. De lijst met oorzaken van vermoeidheid is te lang om hier op te noemen, maar we zullen een greep doen. We maken een onderscheid tussen lichamelijke oorzaken en psychische oorzaken.
De lichamelijke oorzaken
– ontstekingen
– bloedarmoede
– een trage schildklier
– voedselallergie
– griep
– de ziekte van pfeiffer
– ME of fybriomalgie
– de ziekte van Lyme
– chemotherapie
– teveel koffie drinken
– slaapproblemen (bijvoorbeeld apneu)
Wat zijn de psychische oorzaken?
– onregelmatig werk
– privéproblemen
– problemen op je werk
– een verstoord ritme
– burnout of overspannenheid
– slaapgebrek
– een slechte balans tussen draagkracht en draaglast
– een ingrijpende gebeurtenis
– stress
Welke vormen van vermoeidheid worden in dit artikel behandeld?
In dit artikel diepen we drie vormen van vermoeidheid uit, namelijk stressgerelateerd, problemen met de draagkracht en draaglast, en problemen met slapen. Die hebben allemaal hun specifieke oorzaken en remedies, waar we uitgebreid op terugkomen. Algemene tips bij vermoeidheid zijn gezond en regelmatig eten, meer bewegen, regelmatig pauzes nemen en niet doorjakkeren, het beperken van het gebruik van zout, suiker, alcohol, koffie en cola, je gevoelens uiten in plaats van dingen oppotten en leuke dingen doen waar je energie van krijgt. Maar het is minstens zo belangrijk om de oorzaak van je vermoeidheid te achterhalen en aan te pakken. Blijf je langdurig vermoeid, dan moet je misschien naar de huisarts om een lichamelijke aandoening uit te sluiten, of naar een therapeut om mogelijke onderliggende problemen, zoals depressie, vast te stellen en aan te pakken.
Stress-gerelateerde vermoeidheid
Deze vorm van vermoeidheid komt veel voor, bijvoorbeeld bij mensen met een drukke baan, veel verantwoordelijkheden of een gezin met kleine kinderen. Het kenmerkt zich vooral door een onvermogen om te ontspannen en veel piekeren, waardoor je ook minder goed slaapt. De combinatie daarvan kan vermoeidheidsklachten opleveren. Ook moeilijkheden 
met nee zeggen kunnen een oorzaak zijn van stress. Daarnaast is er vaak onvoldoende regelmaat in het eten en slapen, vooral als je bijvoorbeeld in ploegendienst werkt. Andere oorzaken kunnen een slechte privésituatie zijn, een sterfgeval of problemen op je werk.
De remedies die je zelf kunt toepassen zijn allereerst je agenda opruimen en prioriteiten stellen. Probeer maximaal vijf dingen te doen per dag, las voldoende pauzes in en zorg dat je minstens zeven uur per nacht slaapt.Het kan in zo’n situatie helpen om een training in stress-management te doen, waarbij je beter leert ontspannen, zoals door het doen van oefeningen of het gebruiken van meditatietechnieken. Stress -gerelateerde vermoeidheid kan anders overslaan naar overspannenheid of zelfs een burnout. Verder kun je overwegen om een sabbatical te nemen en even een tijdje met iets heel anders bezig te zijn. Ten slotte moet je je gevoel voor humor blijven gebruiken, en goed kunnen relativeren. Dan kan het best zijn dat je vermoeidheid binnen een paar weken verdwijnt.
Draagkracht en draaglast
Vermoeidheid kan ook optreden als de balans tussen je draagkracht en je draaglast niet goed is. Dit is een idee wat afkomstig is uit de psychologie en je kunt het zien als een soort weegschaal. Aan de ene hiervan kant heb je je draagkracht en aan de andere je draaglast en die moeten met elkaar in evenwicht zijn. Als je draagkracht groter is dan de draaglast, is er niets aan de hand, en als ze beide evenveel wegen ook niet. Maar als je meer moet dragen dan je aankan, slaat de weegschaal door en dan raak je vermoeid. Eén oorzaak daarvan kan zijn dat je draagkracht beperkt is, bijvoorbeeld door ziekte, privéproblemen of een slechte relatie. Dan moet je dus de draaglast verminderen, al is het maar tijdelijk, en de problemen met je draagkracht aanpakken. Maar het kan ook zijn dat je met voldoende draagkracht gewoon teveel op je bord hebt, waardoor ook de weegschaal doorslaat. Voor een tijdje is dat niet erg, maar als het te lang duurt, kun je ook vermoeid raken. Dan is het dus nodig dat je je draaglast structureel vermindert. Met andere woorden, hier is het probleem wellicht dat je teveel hooi op je vork neemt, een workaholic bent of erg perfectionistisch ingesteld. Je zult in zo’n situatie in je agenda moeten snijden, haalbare doelen stellen en je goed bewust zijn van je mogelijkheden en beperkingen. Als je dat in je eentje niet lukt, kun je overwegen om therapeutische hulp te zoeken.en de onderliggende problemen aan te pakken.
Slaapproblemen
Slaapproblemen zijn oorzaak nummer één van vermoeidheid en er zijn veel verschillende soorten van. Een vaak voorkomende slaapstoornis is insomnie, wat wil zeggen dat je moeite hebt met in slaap vallen, of te vroeg wakker wordt en dus niet lang genoeg doorslaapt, of’s nachts steeds wakker wordt, of niet diep genoeg slaapt. Al deze vormen kunnen tot vermoeidheid leiden. Het is in zo’n situatie verleidelijk om slaap- of kalmeringsmiddelen te gaan gebruiken, maar daar kleven nogal wat risico’s aan. Ten eerste zijn alle slaapmiddelen die artsen voorschrijven verslavend, wat betekent dat je steeds meer nodig heb voor hetzelfde effect en ernstige klachten krijgt als je ermee stopt. Dit geldt voor middelen zoals oxazepam of Zoplicon. Ze helpen wel even, maar het lost niets op.
Wat is de volgende stap?
Je zult in zo’n geval moeten nagaan waar je insomnie door wordt veroorzaakt en het is ook belangrijk om een goede slaaphygiëne te ontwikkelen. Dat wil onder andere zeggen dat je je slaapkamer alleen gebruikt om te slapen en niet voor andere dingen, zoals de televisie en de radio, of het internet, of nog even op je laptop ‘s avonds doorwerken. Verder moet je zorgen dat je slaapkamer donker genoeg is, vooral als je te vroeg wakker wordt. Daarnaast kan het werken om een “slaapritueel” te hebben, dit vooral als je moeite hebt met inslapen. Dat houdt in dat je minstens een uur de tijd neemt om te ontspannen voordat je naar bed gaat, Dat betekent dus ook geen televisie, telefoon of nog even je werk afmaken, maar bijvoorbeeld een warme douche nement (een bad is nog beter!), wat valeriaan-thee drinken of een kopje warme melk maken, een ontspannend muziekje opzetten, een kaarsje aansteken, in je dagboek schrijven, een boek lezen, mediteren, of ontspanningsoefeningen doen. Het is belangrijk om dit iedere avond op dezelfde tijd en in dezelfde volgorde uit te voeren, zodat je lichaam eraan went en je vanzelf slaap gaat krijgen als het bedtijd is.
Narcolepsie, wat is dat?
Maar insomnie is niet de enige slaapstoornis, er zijn er een heleboel, al komen die minder vaak voor. Een andere slaapstoornis is narcolepsie, waarbij je overdag steeds in slaap valt en zelfs op je werk. Hoe dit veroorzaakt wordt is niet bekend en er is weinig wat je er aan kan doen. Als je er veel last van hebt, kun je overwegen om een baan te zoeken waarin je lichamelijk steeds actief moet zijn. Narcolepsie en kantoorwerk of saai werk gaan niet goed samen, je moet zorgen dat je continue prikkels krijgt die je wakker houden en niet steeds hoeft te zitten, maar juist lichamelijk actief moet zijn.
Een andere slaapstoornis is slaapapneu
Weer een slaapstoornis die je vermoeid kan maken is het hebben van veel nachtmerries, waardoor je uitgeput wakker wordt. Als je veel en langdurig last hebt van nachtmerries, kan dat een aanwijzing zijn dat je psychisch niet goed in je vel zit. Dit komt vaak voor bij mensen die getraumatiseerd zijn en het kan zinvol zijn om te onderzoeken of je aan PTSS lijdt, of wel de posttraumatische stress-stoornis, die berucht is om de slaapproblemen die hij met zich meebrengt.
Als dit het geval is, is het noodzakelijk om professionele hulp te zoeken in de vorm van psychotherapie, want PTSS is een ernstige stoornis, maar je kunt er wel van herstellen. Vooral als je ook nog last hebt van black-outs, flashbacks, of gevoelens van vervreemding, is de kans groot dat je hieraan lijdt.
Wat kan er nog meer spelen?
Je slaap kan ook verstoord worden als je veel snurkt, wat je zelf niet altijd in de gaten hebt, maar waar je ook doodmoe van wakker wordt. Voor ernstig snurken zijn wel medische behandelingen ontwikkeld, maar die werken niet bij iedereen. Vermoeidheid en slaapproblemen zijn ook kenmerken van jetlag, dus als je veel moet reizen, kun je ook een behoorlijke vermoeidheid oplopen.
De overige slaapstoornissen
Overige slaapstoornissen zijn slaapwandelen, praten in je slaap en rusteloze benen, het verschijnsel dat je in je slaap schokken krijgt in je benen waar je wakker van wordt. Dit laatste voel je bewust, terwijl je van slaapwandelen en praten in je slaap zelf helemaal niets merkt, maar wat ook kan wijzen op een psychisch probleem of teveel drukte in je hoofd. Dit waren dan de grote drie bij het ontstaan van vermoeidheid.
Wat kunnen we concluderen?
Zoals we al aangaven zijn er ook andere vormen en oorzaken, maar die kunnen we in dit bestek niet allemaal aan bod laten komen. Met gezonde moeheid is niets mis, maar als je vermoeidheid te lang duurt zonder aanwijsbare oorzaak, is het raadzaam om een bezoekje aan de huisarts te brengen. Er zijn nogal wat ernstige ziektes die vermoeidheid als symptoom hebben, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Lyme of kanker, dus je moet een slepende en langdurige vermoeidheid goed laten onderzoeken, en als de huisarts niets vindt, kan het zijn dat je naar een specialist moet. Je moet je in ieder geval niet laten afpoeieren met een slaappil of de mededeling dat je vage klachten hebt, er kan echt iets aan de hand zijn, of het nu fysiek of psychisch is. Voor het overige is het belangrijk dat je gezond leeft en eet, op vaste tijden slaapt en wakker bent en genoeg beweging krijgt. Morgen gezond weer op? Je kunt het!
